Odmowa podjęcia uchwały przez SN ws. "frankowiczów"!

W ostatnich miesiącach sądy powszechne bardzo chętnie zadawały pytania do Sądu Najwyższego w sprawach „kredytów frankowych”. Choć wszyscy oczekujemy uchwały w sprawie pytań zadanych przez Pierwszą Prezes SN Małgorzatę Manowską do całej Izby Cywilnej SN dot. kredytów frankowych, to Sąd Najwyższy dał nam już wskazówkę w jakim kierunku idzie i na jakim stanowisku stoi. Mianowicie chodzi o odmowę podjęcia uchwały dot. kredytów indeksowanych we frankach szwajcarskich w dniu 6 lipca 2021 r. 

Tym razem wątpliwości w sprawach „frankowych” miał Sąd Apelacyjny w Warszawie i w konsekwencji zadał pytania Izbie Cywilnej SN dotyczące:

1. Czy w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego, w wykonaniu której konsument uzyskał od banku określony kapitał i następnie dokonywał na rzecz banku spłaty rat kredytu, na rzecz każdej ze stron powstaje samodzielne roszczenie z tytułu nienależnego świadczenia (art. 410 § 2 k.c.)? Czy tylko jedno roszczenie, którego przedmiotem jest różnica w wartości wzbogacenia każdej ze stron, a więc przysługujące tylko tej stronie, której świadczenie miało większą wartość?
2. Czy świadczeniem na poczet niewymagalnej wierzytelności objęte są przypadki spłaty rat kredytu przez kredytobiorcę w wykonaniu nieważnej lub bezskutecznej ab initio umowy kredytu, które pomniejszają wierzytelność banku o zwrot kapitału kredytu jako świadczenia nienależnego?
3. Czy w sprawie z powództwa konsumenta, żądającego od banku zwrotu spłaconych rat kredytu, sąd, uznając, że umowa nie wiąże stron, a nie nastąpiło zubożenie po stronie konsumenta, może uwzględnić powództwo częściowo poprzez ustalenie w sentencji wyroku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytu, czy też takiemu rozstrzygnięciu stoi na przeszkodzie przepis art. 321 § 1 k.p.c.?

We wtorek 6 lipca Izba Cywilna SN odmówiła podjęcia uchwały wskazując, że rozstrzygnięcie dotyczące roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia i zwrotu uzyskanego bezpodstawnego wzbogacenia w razie uznania umowy za nieważną lub bezskuteczną zostały rozstrzygnięte w uchwałach tej Izby z 2021 r. 

Mowa tutaj o uchwale SN z dnia 16 lutego 2021 r. o sygn. akt III CZP 11/20, w której Sąd Najwyższy uznał teorię dwóch kondykcji za prawidłowy sposób rozstrzygnięcia o roszczeniu strony umowy kredytui Oznacza to, że w wypadku stwierdzenia nieważności umowy kredytowej, roszczenia „frankowiczów” oraz banku należy traktować oddzielnie, czyli kredytobiorca bez względu na to czy spłacił kredyt, czy nie, może domagać się zwrotu wpłaconych środków do banku. Bank wychodzi z takim samym roszczeniem względem kredytobiorców, czyli żąda zwrotu kwoty udzielonego kredytu. Nie ma większego znaczenia, ile wynosi różnica między kapitałem pożyczonym od banku, a spłaconym. Wzajemne świadczenia stron (kredytobiorcy i banku) nie są automatycznie potrącane, co oznacza że bank musi przedstawić do potrącenia swoje własne roszczenia, aby odzyskać kwotę pożyczonego kapitału pokrzywdzonemu konsumentowi. Jest to jednoznaczne z tym, że powinien wytoczyć powództwo wzajemne, aby doszło do wzajemnego rozliczenia lub złożyć oświadczenie o potrąceniu poza postępowaniem sądowym. Po prawomocnym stwierdzeniu nieważności umowy kredytowej powinniśmy zatem złożyć wniosek o potrącenie wierzytelności i rozliczyć się z bankiem według różnicy między spłaconym kapitałem, a kwotą kredytu. Lepiej działać samemu niż czekać na ewentualne ruchy banku.

Na drugie zadane pytanie przez SA w Warszawie do Izby Cywilnej SN również znajdujemy odpowiedź w poprzedniej uchwale Sądu Najwyższego, w której przyjęto, że kredytobiorcy spłacając raty kredytu, spełniali istniejące, choć niewymagalne jeszcze zobowiązanie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Oznacza to, że spłata rat kredytowych na poczet zawartej umowy kredytu była oparta o błędne przekonanie co do istnienia umowy. Prowadzi to do wniosku, że w przypadku stwierdzenia umowy kredytu CHF za nieważną płatności na poczet długu są bezpodstawnym wzbogaceniem się banku, a zatem kwoty te podlegają zwrotowi.

Odpowiedź na pytania SA w Warszawie dot. rozliczenia kredytobiorców z bankiem została zawarta również w uchwale z dnia 7 maja 2021 r. o sygn. akt III CZP 6/21, która ma moc zasady prawnej. Uchwała sprzed 2 miesięcy wskazuje, że jeżeli po usunięciu z umowy kredytowej klauzul niedozwolonych nie może ona wiązać, kredytobiorcy i konsumentowi przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych na podstawie art. 410 §1 k.c. w związku z art. 405 k.c.

Skoro na kolejne zapytania sądu, tym razem z Warszawy, SN odmówił podjęcia uchwały wskazując na rozstrzygnięcia tych kwestii w uchwałach z lutego i maja b.r., możemy spodziewać się równie korzystnej uchwały całego składu Izby Cywilnej SN? Odmowa ta i odniesienie w uzasadnieniu do uchwały III CZP 11/20 oraz III CZP 6/21 zdecydowanie napawa optymizmem w temacie zadanych pytań przez Prezes SN M. Manowską do Izby Cywilnej SN, na odpowiedzi które czeka każdy pokrzywdzony kredytobiorca – Frankowicz.